وه‌لامدانه‌وه‌ی گومانی كن فيكون

(إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ )
  سورة آل عمران(59)

گاوره‌كان  و بێدینه‌كان ده‌لین  ئه‌مه‌ هه‌له‌یه‌ له قوراندا  كه‌ خودا باس له‌ رابردوو ده‌كات به‌لام  
به‌  (فعل مضارع) وه‌ نه‌ده‌بوو   (فیكون ) بایه‌ به‌لكوو ده‌بوو  (فكان) بایه‌ ؟؟

 به‌دوو روو وه‌لامی  ده‌ده‌مه‌وه‌  .

1- ئه‌مه‌ باسكردنی شتێكه‌ به‌ ( بصيغة المضارع)  واتا (به‌كرداری  رانه‌بردوو )  كه‌ له‌رابردوودا رویداوه‌
له‌ روی ئاماده‌كردنی وینه‌كه‌ی بۆ ئیستا بۆگیرانه‌وه‌ی ئه‌و حاله‌ی  كه‌ ئاده‌می(عليه السلام)  تێدابوه‌ كاتێك دروستكراوه‌ .ئه‌مه‌ رای لزمخشريه‌ له‌ تفسیری  الكشاف1/395 به‌وه‌ی ده‌لیت ( حكاية حال ماضية.)

وه‌ ئه‌مه‌ش  عه‌رب  ده‌یزانن وه‌ له‌ ره‌وان بێژی  حیسیب ده‌كه‌ن .
وه‌ك له‌ كتێبی الإيضاح في علوم البلاغة، جلال الدين القزويني، لاپه‌ره‌ 149

ألا من مبلغ فتيان فهم * * بما لاقيت عند رحى بطان

بأني قد رأيت الغول تهوي * * بسهب كالصحيفة صحصحان

فقلت لها كلانا نضو أرض * * أخو سفر فخلي لي مكاني

فشدت شدة نحوي فأهوت * * لها كفي بمصقول يماني

فأضربها بلا دهش فخرت * * صريعاً لليدين وللجران

------------

2- وه‌ ده‌توانیت بلێین ئه‌مه‌ له‌ بابی داهاتویه‌  به‌واتای ئه‌وه‌ دیت ( فيكون كما يأمر الله أن يكون)واتا  (به‌م شێوه‌ ده‌بێت كه‌ خودا فرمانی پیكردوه‌  ) 

به‌لام كه‌ به‌م شێوه‌ بێت كه‌ ئیوه‌ ده‌لین (فاكان)  ئه‌وه‌  كورت ده‌بۆوه‌ له‌سه‌ر مه‌به‌ستی  ماناكه‌ی  له‌به‌ر ئه‌وه‌ی
ئاماژه‌ی (فعل ماضی)  داده‌برێت له‌ به‌رده‌وامی . (ماضی-رابردوو ) ما دل على حدث وقع وانقطع قبل زمن التكلم. واتا  ئه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌ كارێك ده‌كات كه‌ له‌رابردوودا رویداوه‌ پیش كاتی قسه‌كردن .كه‌ ئه‌مه‌ش  مه‌به‌ست نیه‌  له‌ چیرۆكی دروستكردنی ئاده‌م له‌لایه‌ن خوداوه‌ .له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ وترابا  (فكان) ئه‌مه‌ ئاماژه‌ ده‌بوو بۆ یه‌ك

 سات له‌ كاتدا وه‌ سودی به‌رده‌وامی و دوو باره‌وه‌ بونی نه‌ده‌بوو وه‌ گرینگی پیدانی پاش دروست بونی .

 وه‌ فعلی ماضی واتا دروستی كرد  هه‌تا ئه‌گه‌ر له‌و ساته‌شدا مرد بیت .

به‌لام  (كن فیكون)  ئاماژه‌ بۆبونی  ئاده‌م  هه‌تا مندالی بوو له‌نێرو مێ  و بلاوی كردنه‌وه‌ به‌سه‌ر زه‌ویدا له‌ باوكوو دایكی مرۆڤایه‌تی . وه‌ك خودا ده‌فه‌رمویت .. وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً.. " [النساء: 1]
له‌به‌ر ئه‌ویه‌ ئاماژه‌ی  فعل مضارع  له‌ ئیستاوه‌(الحال) ده‌ست پیده‌كات  بۆ داهاتوو (المستقبل)
وه‌ مه‌به‌ستی ئایه‌ته‌كه‌ش  ده‌رخستنی فضلی خودایه‌  به‌سه‌ر مرۆڤه‌وه‌ هه‌تا ئه‌و كاته‌ی  خودا  زه‌وی ده‌كاته‌ میراتی به‌نده‌ باشه‌كانی 

------------